Voordat we aan de werkvormen beginnen eerst nog even dit….

Is de kernopdracht helder?

Als je de kernopdracht, ambities en beoogde resultaten onvoldoende scherp hebt, heeft het minder nut om met deze werkvormen aan de slag te gaan. Alle werkvormen zijn bedoeld om teams inzicht te geven in hun cultuur, ongeschreven regels en dynamiek. Je kunt daar pas een oordeel over geven als helder is wat het team met elkaar te doen heeft. Meer over hoe je de bovenstroom op orde krijgt, lees je in ons boek ‘Groepsdruk’

Wees helder over het doel

Zorg dat je voor jezelf helder verwoord met welk doel je de werkvormen wilt inzetten. Wat moet het eindresultaat zijn? Communiceer dat doel naar het team. Wees transparant. Ga er niet in met een geheime agenda want teams ruiken dat en dan gaan de armen over elkaar.

Niet zomaar een leuk spelletje

Tijdens een congres zeiden twee managers tegen ons: “We wilden jullie spel gaan spelen, maar het was helemaal niet leuk en luchtig. Ze gingen gelijk in de weerstand.” Toen we ze beluisterden, konden we ons levendig voorstellen dat het team in de weerstand ging. We delen graag een aantal bewezen valkuilen met je.

Bewezen valkuilen

• Zonder helder doel of kader met het spel aan de slag gaan. Wees helder en transparant over waarom je het wilt inzetten. Gewoon, om weer eens in de spiegel te kijken? Of is er echt gedoe dat opgelost moet worden? Maak het niet mooier dan het is. Zorg voor commitment van het team om hiermee aan de slag te gaan.
• Zeggen dat je een leuk spel gaat spelen en dat het team het vast heel leuk gaat vinden. Niet doen! Het team bepaalt zelf wel of ze het leuk vinden. Soms is het lachen, gieren brullen bij deze werkvorm. Soms is het huilen. Alles is prima. Zolang het iets oplevert voor het team.
• Zonder commitment deze werkvorm er doorheen duwen.
• Zelf heel hard gaan werken om de werkvorm een succes te laten worden.
• Dat jij als begeleider met het team in gesprek gaat in plaats van het team met elkaar. Wees lui! Als je een held wilt worden in slimme, luie interventies met optimale impact, klik dan eens hier.

Werkvorm 1: Herkennen we deze ongeschreven regel?

Dit is de meest laagdrempelige manier om het spel in te zetten in de dagelijkse werkpraktijk.

Doel
De ongeschreven regels van het team boven water krijgen.
Teamleden bewust maken van de heersende en eventueel wenselijke ongeschreven regels.

Duur: 3 tot 15 min. Dus heel goed toepasbaar tijdens een (online) overlegmoment met het team.

Nodig
1 kaartenset ‘ongeschreven regels’ per team

Aanpak
Schud de ongeschreven regels door elkaar. Pak nu de bovenste kaart van de stapel en lees de ongeschreven regel voor. Bespreek de ongeschreven regel vervolgens in het gehele team. Of zo je wilt eerst in tweetallen en vervolgens met het gehele team.

Vragen die je kunt stellen zijn:

• Herkennen jullie deze ongeschreven regel in jullie team?
• Hoe ziet deze ongeschreven er in jullie praktijk uit?
• Wat is het effect van deze ongeschreven regel op jullie resultaten, op jullie samenwerking en op jullie individueel?
• En wanneer jullie deze ongeschreven regel niet herkennen in jullie team: Zou het behulpzaam zijn wanneer jullie deze meer of wel zouden hebben?
• Je kunt ook de vraag op de achterzijde van het kaartje gebruiken om het gesprek te verdiepen.

Werkvorm 2: Koesteren, vanaf, meer van

Doel

• De ongeschreven regels van het team boven water krijgen.
• Meer zicht krijgen op de gewenste ongeschreven regels en de ongewenste ongeschreven regels.
• Urgentie creëren voor groei en/of verandering

Duur: ongeveer 30 minuten in de subgroepen en 20 minuten voor de plenaire nabespreking.

Nodig
1 kaartenset ‘ongeschreven regels’ per groepje van 4 tot 5 teamleden.
Tafels waar de kaartjes op uitgespreid kunnen worden
Een flap en stiften per groepje

Aanpak
Maak groepjes van 4-5 personen. Geef elke groep een set kaarten (het is dus handig om meerdere sets te hebben). Spreid de ongeschreven regels uit op een tafel. Het team maakt snel en intuïtief vier stapels. Het krijgt hiervoor max. 5 min. Dus ze moeten steeds snel een besluit nemen over de betreffende ongeschreven regel.

Wil je de kracht van groepsdruk verkleinen? Laat de opdracht dan in stilte uitvoeren. Ieder bepaald individueel welke kaarten op welke stapel komen. Er komen vier stapels:

1. Een stapel met ongeschreven regels die ze willen koesteren (ongeschreven regels waarvan ze blij zijn dat ze die als team hebben)
2. Een stapel met ongeschreven regels waar ze vanaf willen (ongeschreven regels die het team nu heeft maar waar ze niet meer blij van worden en dus vanaf willen)
3. Een stapel met ongeschreven regels waar ze meer van willen (ongeschreven regels die ze nu nog weinig laten zien en wat wel meer zou mogen of ongeschreven regels die ze nu nog niet laten zien maar wel graag zouden willen hebben)
4. Een stapel met ongeschreven regels die helemaal niet van toepassing is op het team.

Vervolgens kiezen ze samen uit elke stapel twee ongeschreven regels die ze het allerbelangrijkste vinden. Omdat ze die willen veranderen, willen uitbouwen of koesteren of omdat ze zich het gedrag op het kaartje meer eigen willen maken.

Ben je begeleider van het team (als manager of teamcoach)? Dan is dit je kans om eens rustig te observeren hoe dit team tot besluiten komt 🙂

Plenair
Presenteer deze zes ongeschreven regels de rest van het team. Kom tot een gezamenlijke keuze bij elke stapel. Bespreek achtereenvolgens met elkaar:

• Wat kunnen jullie doen om de ongeschreven die jullie gekozen hebben bij koesteren vast te houden en zo nodig nog meer te laten gelden?
• Wat hebben jullie nodig om je de ongeschreven regel waar jullie meer van willen eigen te maken? Wie in dit team kan daar het beste bij helpen?
• Wat kan een eerste kleine stap zijn om de ongeschreven regel waar jullie vanaf willen om te buigen naar meer wenselijk gedrag?

Werkvorm 3: een top 3 van ongeschreven regels maken

Dit is de werkvorm die wij zelf het meest inzetten.

Doel

• De ongeschreven regels van het team boven water krijgen.
• Een top 3 maken van de ongeschreven regels die het meest bevorderend of belemmerend zijn voor de ambities van het team.

Duur: ongeveer 30 minuten in de subgroepen en 20 minuten voor de plenaire nabespreking.

Nodig
1 kaartenset ‘ongeschreven regels’ per groepje van 4 tot 5 teamleden.
Tafels waar de kaartjes op uitgespreid kunnen worden
Een flap en stiften per groepje
De handout top 3 ongeschreven regels voor het team maken.

Aanpak
Maak groepjes van 4-5 personen. Geef elke groep een set kaarten (het is dus handig om meerdere sets te hebben). Spreid de ongeschreven regels uit op een tafel.

1. Ieder teamlid zoekt 3 ongeschreven regels uit die hij of zij het meest treffend vindt voor het team. Er wordt niet gesproken (hierdoor voorkom je conformeren aan groepsdruk).
2. Bespreek in de subgroep overeenkomsten en verschillen met elkaar. Ga in gesprek: hoe zien jullie de ongeschreven regels in de dagelijkse praktijk terug? Welk effect hebben ze op jullie persoonlijk en op de resultaten? Wat zijn de voor- en nadelen? Kom tot een gezamenlijke top 3.
3. Geef een cijfer tussen 1 en 10 per ongeschreven regel: hoe urgent is het om deze ongeschreven regel te veranderen? Wat gebeurt er op de lange termijn als jullie niks veranderen?

Plenair
Presenteer de top 3’s aan de rest van het team. Kom tot een gezamenlijke top 3, waarin tenminste 1 ongeschreven regel staat die je wilt koesteren.
Kijk hoe je de andere ongeschreven regels zou willen veranderen en bedenk samen een 1e, , kleine, haalbare stap in de richting van je doel. Bespreek: hoe gaat ieder van jullie daar aan bijdragen? Meer weten hoe je de stappen hierna kunt begeleiden? Lees ons boek ‘Ongeschreven regels’ en/of kom naar onze training ‘het spel der ongeschreven regels’

Werkvorm 4: het verdiepende gesprek

Doel

• De ongeschreven regels van het team boven water krijgen.
• De urgentie versterken rond ongeschreven regels die (on)wenselijk zijn

Duur: 30 minuten om de top 3’s te maken, 30 minuten voor de verdieping en 30 minuten voor de plenaire nabespreking.

Nodig
1 kaartenset ‘ongeschreven regels’ per groepje van 4 tot 5 teamleden.
Tafels waar de kaartjes op uitgespreid kunnen worden
Een flap en stiften per groepje

Aanpak
Maak groepjes van 4-5 personen. Geef elke groep een set kaarten (het is dus handig om meerdere sets te hebben). Spreid de ongeschreven regels uit op een tafel.

1. Ieder teamlid zoekt 3 ongeschreven regels uit die hij of zij zou willen koesteren in dit team en 3 ongeschreven regels die hij of zij veranderd zou willen zien. Er wordt niet gesproken (hierdoor voorkom je conformeren aan groepsdruk).
2. Bespreek in de subgroep overeenkomsten en verschillen met elkaar. Ga in gesprek: hoe zien jullie de ongeschreven regels in de dagelijkse praktijk terug? Welk effect hebben ze op jullie persoonlijk en op de resultaten? Wat zijn de voor- en nadelen? Kom tot een gezamenlijke ’top 3 Koesteren’ en een ’top 3 Veranderen’ in de subgroep.
3. Laat de subgroepen hetzelfde of maak nieuwe subgroepen (laat de top 3’s liggen waar ze waren!). De subgroepen gaan nu met de verdiepende vragen aan de slag die achterop de kaartjes staan van de 2 top 3’s die er liggen. Neem hiervoor 30 minuten.
4. In de laatste 10 minuten maken ze een top 2, door uit beide top 3’s de ongeschreven regel te kiezen die ze het meest urgent vinden om te veranderen of te koesteren. Laat deze op een flap schrijven. Ze schrijven de belangrijkste conclusies uit het gesprek (zie stap 3) erbij.

Plenair
Presenteer de top 2’s aan de rest van het team. Kom tot een gezamenlijke top 2.
Kijk hoe je de andere ongeschreven regels zou willen veranderen en bedenk samen een 1e, kleine, haalbare stap in de richting van je doel. Bespreek: hoe gaat ieder van jullie daar aan bijdragen?

Meer weten hoe je deze stap en de stappen hierna kunt begeleiden? Lees ons boek ‘Ongeschreven regels’ 

Kijk ook eens op de achterkant van de kaartjes welke teamcultuur jullie domineert. Gebruik de vraag op de achterkant om jullie gesprek over deze ongeschreven regel in jullie team te verdiepen.

Werkvorm 5: waar willen we meer van?

Doel

• De meetlat voor gedrag scherper krijgen
• De urgentie versterken rond wenselijk gedrag

Duur: 30 minuten.

Nodig

• 1 kaartenset ‘ongeschreven regels’
• Een tafel of een vloer waar de kaartjes op uitgespreid kunnen worden
• Een flipover

Aanpak

1. Maak een selectie van kaartjes waar positief gedrag op beschreven staat. Let op: dit is per team echt anders! Wat voor het ene team positief werkt, is voor een ander team schadelijk (de ongeschreven regel ‘met regels gaan we flexibel om’ is voor een salesteam soms een zegen en voor een team financiële administratie funest). Kijk dus per team kritisch naar hun context en doelen voordat je de selectie maakt.
2. Spreid de kaartjes uit op de vloer of op een tafel zodat iedereen er omheen kan lopen.
3. Elk teamlid schrijft in stilte op van welk gedrag hij of zij méér zou willen zien in dit team. Dat kan gaan om gedrag dat het er al is, maar nog niet in voldoende mate of om gedrag dat er in zijn geheel nog niet is.
4. Als iedereen klaar is delen alle teamleden wat ze hebben opgeschreven
5. Noteer wat er genoemd wordt en hoe vaak op een flipover
6. Nodig teamleden vervolgens uit om elkaar vragen te stellen
7. Het team bepaalt daarna focus: welk gedrag willen we gaan ontwikkelen? Beperk tot 1 punt!
8. Daarna bedenkt het team (eventueel eerst in kleinere groepen) welke eerste kleine stap hen gaat helpen om dit gedrag te ontwikkelen.

Smaakt het naar meer?

Bestel dan hieronder onze pdf met 10 aanvullende werkvormen, Je kunt ook meedoen aan onze werkvormentraining.

Ken je ons nieuwste teamspel ‘Olifant in de kamer’ al?! Het is een spel met oneindig veel mogelijkheden dat teams helpt om de kwaliteit van hun samenwerking te verbeteren. Klik hier voor meer informatie.